ประวัติตราสัญลักษณ์ของมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์




ตรามหาวิทยาลัย

     ตรามหาวิทยาลัยเป็นรูปพระมหาพิชัยมงกุฎ ประกอบด้วยจักรกับตรีศูล ซึ่งเป็นเครื่องหมายประจำพระบรมราชวงศ์จักรี
ภายใต้พระมหาพิชัยมงกุฎ มีอักษรย่อ มอ. (ไขว้) อันเป็นอักษรย่อจากพระนามเดิมของสมเด็จพระราชบิดาเจ้าฟ้า "มหิดลอดุลยเดช"
เบื้องล่างของภาพมีอักษรชื่อ "มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์"

สรุปความหมายของตรานี้ คือ
สมเด็จพระราชบิดา เจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช เป็นพระราชโอรสของพระมหากษัตริย์ในพระบรมราชวงศ์จักรี และได้ทรงดำรง
พระอิสริยยศ ฐานันดรศักดิ์เป็นกรมหลวงสงขลานครินทร์

ความหมายละเอียดของตราประจำมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
1. พระมหาพิชัยมงกุฎ คือ ศิราภรณ์ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์สำคัญแสดงว่าทรงเป็นพระมหากษัติรย์
2. จักรกับตรีศูล คือ ตราเครื่องหมายประจำพระบรมราชวงศ์จักรี ซึ่งเป็นพระมหากษัตริย์แห่งประเทศไทย
3. มอ. (ไขว้) คือ อักษรย่อมาจากพระนามเดิมของสมเด็จพระราชบิดา เจ้าฟ้า "มหิดลอดุลยเดช" และอักษรย่อ มอ.นี้
พระบาท สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯให้แกะสลักด้วยงาที่นมตาลิปัดใบตาลถวาย เมื่อสมเด็จพระเจ้า
ลูกยาเธอเจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช ทรงผนวชเป็นสามเณร
4. สงขลานครินทร์ คือ พระนามฐานันดรศักดิ์ ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯสถาปนาดำรง
พระอิสริยยศ ฐานันดรศักดิ์เป็นเจ้าต่างกรม โดยพระราชทาน ชื่อ เมืองสงขลา เป็นพระนามทรงกรม เพื่อเป็นเกียรติ
แก่เมืองสงขลา เมื่อ พ.ศ. 2446 เสมือนเป็นเจ้าแห่งนครสงขลา

ประวัติความเป็นมาของตรามหาวิทยาลัย
ในวันที่ 24 พฤษภาคม 2510 คณะกรรมการโครงการจัดตั้งมหาวิทยาลัยภาคใต้ได้กราบบังคมทูลพระกรุณาขอพระราชทาน
พระบรมราชานุญาตใช้พระปรมาภิไธย ว่า "มหาวิทยาลัยภูมิพลอดุลยเดช" เป็นชื่อมหาวิทยาลัยภาคใต้ และคณะรัฐมนตรี
ได้มีการประชุมปรึกษาหารือกันในวันที่ 7 มิถุนายน 2510 ลงมติให้นำความกราบบังคมทูลฯ ในวันที่ 4 ตุลาคม 2510
นายมนูญ บริสุทธิ์ เลขาธิการคณะรัฐมนตรีขณะนั้น แจ้งต่อรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ พันเอกถนัด คอมันตร์
ซึ่งเป็นประธานคณะกรรมการดำเนินการก่อตั้งมหาวิทยาลัยภาคใต้ขณะนั้น ว่าทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานชื่อ
มหาวิทยาลัยภาคใต้ว่า "สงขลานครินทร์" (โดยมีพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ประกาศบังคับใช้ ณ วันที่ 13
มีนาคม 2511)

ในวันที่ 22 มกราคม 2511 ศาสตราจารย์ ดร.สตางค์ มงคลสุข กรรมการและผู้รับผิดชอบในการดำเนินงานก่อตั้งมหาวิทยาลัย
สงขลานครินทร์ (มหาวิทยาลัยภาคใต้) ได้ส่งหนังสือขอพระราชทานตราเครื่องหมายของมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ และ
ความหมายในดวงตรา เพื่อเตรียมการออกแบบและออกประกาศเพื่อใช้เป็นเครื่องหมายในการปฏิบัติราชการต่อไป ในระหว่างนี้
ได้มีการค้นคว้า และออกแบบเพื่อเป็นตราประจำมหาวิทยาลัยที่มีความหมายเหมาะสมกับนาม "สงขลานครินทร์" ที่ได้รับ
พระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ซึ่งสภามหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์มีมติเห็นชอบกับตราที่ออกแบบมาในคราว
ประชุมสภา เมื่อวันที่ 11 กันยายน พ.ศ. 2511 โดยมีลักษณะ "พระมหามงกุฎของพระราชบิดา" ซึ่งมีลักษณะเป็นชฎา 5 ยอด
สำหรับเจ้าฟ้า (โดยได้รับความร่วมมือค้นคว้าของคณะแพทยศาสตร์และศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์และการ
คัดลอกของอาจารย์มหาวิทยาลัยศิลปากร) และเพิ่มชื่อ "มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์" ลงภายใต้พระมหามงกุฏ ในวันที่ 15
มกราคม 2512

ศาสตราจารย์ ดร.สตางค์ มงคลสุข รองอธิการบดีปฏิบัติราชการแทนอธิการบดี ได้ส่งหนังสือขอพระบรมราชานุญาต ต่อมา
ได้มีเรื่องการแก้ไข ตราเครื่องหมายของมหาวิทยาลัย โดยดร.ประดิษฐ เชยจิตร (รักษาการในตำแหน่งคณบดีคณะวิทยาศาสตร์)
ผู้แทนมหาวิทยาลัย ร่วมกับอาจารย์เสนอ นิลเดช จากมหาวิทยาลัยศิลปากรได้ไปปรึกษากับ คุณวินิจ นาวิกบุตร หัวหน้ากองการ
ในพระองค์ ให้พิจารณาอัญเชิญตราประจำพระองค์ ซึ่งค้นพบจากหนังสือส่วนพระองค์ในห้องอนุสรณ์สมเด็จพระราชบิดา
โรงพยาบาลศิริราช มาเป็นตรามหาวิทยาลัย โดยมีความหมายกว้างๆว่าเพื่อเป็นที่ระลึกถึงทูลกระหม่อมสมเด็จพระราชบิดา
ในฐานะที่ได้ทรงคุณเป็นอเนกประการแก่การศึกษาของประชาชนชาวไทย และได้ทูลเสนอเรื่องขอพระบรมราชานุญาต
ในวันที่ 29 พฤษภาคม 2512

ในการนี้ได้มีการตกลงกับมหาวิทยาลัยแพทยศาสคร์ ซึ่งขณะนั้นได้ดำเนินการเปลี่ยนชื่อเป็น "มหาวิทยาลัยมหิดล" ว่าจะใช้
ตราประจำพระองค์ของสมเด็จพระราชบิดาเช่นเดียวกัน และในวันที่ 29 กรกฎาคม พ.ศ. 2512 หม่อมหลวงทวีสันต์ ลดาวัลย์
รองราชเลขาธิการ ได้ส่งหนังสือ เรื่อง พระราชทานตรามหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ถึง อธิการบดีมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
ว่าพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า" พระราชทานตรามหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
ให้แก่มหาวิทยาลัย เพื่อใช้เป็นเครื่องหมายในกิจการราชการของมหาวิทยาลัยต่อไป

แหล่งที่มา:  อนุสรณ์ 20 ปี มอ. 2530. กรุงเทพฯ : โอ. เอส. พริ้นติ้ง เฮ้าส์.